#I
Troch synoŭ čaraŭnik na śviet bieły vyvodziŭ,
Troch synoŭ, što chavaŭ uzapierci;
Šepty-čary tvaryŭ jon nad imi na ŭschodzie, –
Jak žyć lepiej, jak lepiej pamierci.
Try pakazyvaŭ im jon na śviecie darohi,
Try puciny ich dołi-niadołi,
I davaŭ-nasyłaŭ jon synam aściarohi:
Što čakaje u čystym ich połi.
«A jak pojdzie chto pieršaj, – jon kaža im hetak, –
Što na ŭschod šlacham čornym kładziecca, –
Napatkaje čužacki kryvavy paletak,
I ŭ kryvavaj skupajecca rečcy.
Toj šlach pieršy i pieršaja rečka atrutaj
Spojać tak i za chataj i ŭ chacie, –
Na druhich budzie stroici pietłi i puty,
I sam hetyja puty ciahaci.
A jak pojdzie druhim chto haścincam-darohaj,
Što na zachad kładziecca vužakaj, –
Svoj paletak lubić stanie horaj čužoha,
Prypadzie k čužoj rečcy, jak pjaŭka.
Toj druhi šlach i rečka druhaja zahładaj
Atumaniać dušu, zaljuć vočy;
Budzie sonca šukaci sabie, jak prynady, –
Dać, znajšoŭšy, druhim nie zachoča.
A jak pojdzie chto trejciaj ściažynaj-pucinaj,
Što svajoj nie minaje hranicy,
Budzie čeznuć i vianuć nacinaj, paŭcinaj,
Śmiahnuć budzie nad rodnaj krynicaj.
Toj šlach trejci i trejciaja rečka ślapoju
Łaskaj-kryŭdaj aputajuć hrudzi...
Jon nasypie piaščany uzhor nada mnoju
I taptaci uzhor hety budzie».
Tak skazaŭ čaraŭnik, i kazaŭ doŭha žyci –
Spadki – cień svoj na pamiać astaviŭ...
A syny stałi praŭdzie – niapraŭdzie słužyci
U svajoj kožny dołi i słavie.
Spadabałasia pieršamu pieršaja ściežka,
A druhaja – druhomu synočku,
Ŭziaŭsia trejci na trejciaj, jak hryb-syraviežka,
Spatykaci, pravodzici nočku.
#II
Dni za dniami, hady za hadami platucca...
Ŭžo zbyvajucca baćkavy słovy:
Ad ruki syna pieršaha visielni hnucca,
Ŭ ziamlu jduć maładyja hałovy.
Zachapiŭ jaho pochmur ladačny, kryvavy,
Žalazianymi kleščami ścisnuŭ;
Dzie ni stupić – zhibajucca kraski i travy,
I praklaćcie šumić bieskarysna.
Jon i rad i nia rad, a pućcia mieniej štodzień
Na tej vybranaj ściežcy, i nyje;
Ŭžo adny ŭ vočy kidajuć – zdradnik, zvyrodzień,
Na pahibiel, na zvod šluć druhija.
Nie zychodzić sa šlachu svajho i druhi syn –
Čuć nia jdzie śledam pieršaha brata:
Ŭžo na zhubu ź ziamloju i z chataj zapisan,
I ŭsio ž dołi zaviduje kata.
Zasiadać, panavać na chvatanym bahaćci
Nie kidaje za dźviery nadziei,
Choć minuła daŭno jaho śviata pa śviacie,
Choć pasad svoj na vydmach raźviejaŭ.
Zahubiŭ svaju skuru, čužaja ž nia ciešyć
Abadranaj dušy ŭ pavucinie;
Proć svaich, proć čužych kryvadušyć i hrešyć,
I tak viaźnie, jak kamień u cinie.
Trejci, smoŭžam pryłipšy da trejciaj puciny,
Čeźnie červiem na słužbie ŭ napaści:
Uzdychaje, čakaje zbaŭlenčaj dzianiny,
Nie daje, što nia maje, raskraści,
Z kvołych niŭ pałyny byccam zvodzić, nia zvodzić,
Časam kości začepić naroham;
Doma dremie, ściskajecca stulna, jak złodziej;
Bje paddančy pakłon za paroham.
A svajak i čužak stroić pietłi i sieci,
Aplataje ŭsio vidnaje nočaj;
Zvaruchnucca nia śmieje ŭ zapleśnieŭšaj kleci;
Na bratočkaŭ zubami skryhoča.
Tak raście niezdavolstva ŭ synoŭ čaradzieja –
Ŭ ich samich i na ich, na ŭsim śviecie;
Z chodu-vychadu vyjści adna ŭ ich nadzieja:
Kab samich adaleci i śviet adaleci.
#III
Ni daloka, ni błizka, ni ŭ połi, ni ŭ lesie
Važny ŭznosiŭsia choram-stałica,
Čarnabožnik nad im nieprahlady zaviesiŭ,
Kab nialohka było prystupicca.
Stul vychodziłi vietry – i šum padymałi,
Tudy ź nieba vałiłisia zory,
Tam adny ustavałi, druhija dramałi,
Śmierć, žyćcio svaje miełi zapory.
Z zor satkany byłi niedasiažnyja ścieny,
Rosy ŭnizie irdziełi jaskrava,
A na vyškach, jak son na ziamłi, pieramienny
Załaty miesiac radasna płavaŭ.
Załacisty pasad krasavaŭsia ŭ stałicy,
Zichacieła ŭ im kožna čaścina, –
Na pasadzie siadzieła ćviet-nočka – caryca...
Zvałi tyja i sija Sudźbinaj.
Viekaviečna ŭ ruce adnoj sonca trymała,
Pieruny u druhoj ruce mieła:
Inšy raz cichim soncam ziamlu abnimała,
Inša raz pierunami šumieła.
Patrasała pasady, skidała karony;
Tym, druhim, była kamieniem-chlebam;
Vydavała narodam staryja zakony,
Kiravała ziamloju i niebam.
Nie adzin ab joj viedaŭ i razam nia viedaŭ,
Čuŭ – nia čuŭ ab joj, bačyŭ – nia bačyŭ,
Kožny tolki jaje padpilnovyvaŭ śledu,
Płakaŭ, vyŭ, jak było što inačaj.
Čutki tolki išłi, jak tumany, i viałi
Ŭ samasiejnym pachodzie stalećciaŭ,
Što praniknuć jana moža ŭ tajnyja dałi
I adkryć śviety novyja ŭ śviecie.
Hetkaj paniaj jaśnieła u choramie zornym
Caraŭładnaj i razam niaŭładnaj;
Biełym šlacham adnych, a druhich šlacham čornym
K carstvu, k rabstvu viała biesprahladna.
Try braty, što puci čaraŭnik try admieryŭ,
Zachaciełi znać, chto im što zrepiŭ, –
Zachaciełi ŭ Sudźbiny daviedacca miery,
Jak žyć lepiej, pamierci jak lepiej.
#IV
Troch bratoŭ, svajoj kožny darohaj-pucinaj
Nabłudziŭšysia, vychad spatkałi:
Im parady dałi nazaŭsiody ŭ Sudźbiny,
Jak trymacca tych radaŭ, skazałi:
Pieršy brat ad jaje mieŭ nakaz niezabyty:
– Niezdarma być chacieŭ caram nočy,
I svaich i čužych raśpinaŭ na kryžy ty;
Kryŭdaj praŭdzie śmiajaŭsia u vočy.
Bačyš zory i sonca viasiołaje bačyš?
Ź imi rvisia ŭsim sercam zraŭniacca,
A jak śled svoj zarničnym śviatłom abaznačyš, –
Za taboj kinuć zmory haniacca.
Chočaš cišy prytulnaj i łaski patolnaj,
Zbudavać Božy byt na pakutach, –
Daj druhim vołi ŭ volu, i sam budzieš volny,
Nie dasi – ź śvietu zydzieš u putach.
Brat druhi jaje mudryja vysłuchaŭ rečy:
– Nie tudy ceły viek piorsia zduru;
Na bydlačy mianiaŭ vobłik svoj čałaviečy,
Kab napiaci hładziejšuju skuru.
Chto pakinuŭ svoj dom na paśmiešyšča nietram,
Dom čužy tamu budzie astroham;
Chto pakłony bić staŭ zboku złybiednym vietram,
Svoj pasad tamu stanie biarłoham.
Vyznaj, kim ciabie baćka na śviecie pakinuŭ, –
Stańsia tym dy jdzi k mienšamu bratu...
Nie prysłužniem budź łascy prybłudnaha syna,
Budź praklaćciem jamu – svajmu katu.
Treci brat ad Sudźbiny nakaz pierasłuchaŭ:
– Snu-travie ty zanadta daŭ viery,
I ŭ siabie šanavać čałaviečaha ducha
Nie patrapiŭ naŭčyć brata-źviera.
Ŭspomni, vykłičy rodnyja ŭsie zahavory
I zvodź imi prybłudaŭ załomy,
Što lahłi na tvaje kryvasiejna razory,
Što stračaješ za domam i doma.
Schovu novuju ładź, bolš tvaje skul prypasy b
Nie vałok zvodny źmiej i načnicy;
Razbudzi sam siabie i toj baćkavy nasyp,
Što pahanić naha čužanicy.
#V
Dni za dniami, hady za hadami jduć važna,
Jduć suvažna za źmienami źmieny,
Pieramieny ŭ siabie zasiavaje brat kožny,
Ščaściu ŭznosiać svajmu novy ścieny.
Aśviaciŭ svajo čornaje pieršy sumleńnie
Prahavićciem być soncu raŭnioju,
Ŭ putach ściužu trymać, mieci žaraŭ nasieńnie,
Tleć, pyłać nad ludźmi, nad saboju.
Jak sam car-Hramavik, čuje ŭ žyłach pažary:
Soncy b novyja siejaŭ pa niebie,
Abiarnuŭ by siałibnyja ŭ połym abšary
I śviet ceły spałiŭ by ŭ patrebie.
Hetkich dumaŭ siahnuć niedasiahnutych čynaŭ,
Až siabie sam saboju raspražyŭ:
Sonca serca jaho rastapiła, jak ldzinu,
A dušu spapiałiła na sažu.
Brat druhi šoŭ na nietry ślapyja abłavaj,
Vobłik kradzieny kidaŭ zahubam,
Akrylaŭ sam samoha asiłkavaj słavaj,
Paŭstavaŭ proć chapanaha kłubam.
Jak dvuroh-maładzik, maładzieŭ siarod złomaŭ,
Vyziraŭ niepakoraj, pakoraj,
Na minuŭšym minuŭšyja ŭzvodziŭ charomy,
Padpiraŭ kastylami padpory.
Prypadaŭ k miortvym kraskam hrudźmi i dušoju,
Sahravaŭ sercam łozy i šyški,
Vyćvitaŭ, až i staŭ – čym byŭ – čornaj ziamloju, –
Źvieść nie źvioŭ niedachvatki i łiški.
Trejci brat zahavory zdymaŭ z papiałišča,
Znać davaŭ moc ich śpiačym narodam;
Na viałikaje novych prypievaŭ ihryšča
Vystupaŭ – adstupaŭ čaravodam.
Zvodam braŭ-sunimaŭ kryŭdadziejnaha źmieja,
Tros załomam, jak sivier miatłicaj;
Schovy novyja ŭznosiŭ pamiž suchaviejaŭ
I puskaŭ k im staryja krynidy.
Hnaŭ krynicy, piŭ ź ich i ŭ ich zatapiŭsia...
Na byłym daŭ byłomu ŭzrastaci;
Sklep niamy, dzie lažaŭ čaraŭnik, adčyniŭsia, –
Śviet nanova staŭ novych čakaci.
#VI
Ustavaŭ čaraŭnik, što synoŭ troch vyvodziŭ
I pakazyvaŭ try im darohi:
Vicca ŭ zachadzie staŭ, viŭsia ŭ čornym uschodzie;
Staŭ sačyć skroź hłuchija parohi.
Ŭ chvalach mutnych šukaje, k kamu dzie padsieści,
Nahavormi svaimi abviejać;
Troch synoŭ jon šukaje, što ŭ čeści, nia ŭ čeści
Na jaho miejscy pošaści siejuć..
Aziraje synoŭnija spadki ŭ pustošy,
Ŭ byt hladzić ad kanca da pačatku;
Zasypaje, ŭstaje na adćviŭšaj pakošy,
Adžyŭlajecca łaskaj prypadku,
Baradoj jaho pošum, jak lesam kałyša,
Chmary zvonam kładucca na plečy,
Hramavik na hrudzioch jaho hibiełi piša,
Viedźmy šepčuć ab soładkich rečach.
Jon idzie... Siam i tam nabivajecca ŭ hości,
Upivajecca ŭ sercy niamyja,
I ścibraje na puty struchleŭšyja kości,
I placionki z aśleplenych šyje.
Za saboju vałočyć patuchšyja dušy,
Razbaŭlaje dryhvu imi ŭ puščy;
Kroŭju ciopłaj ściudzionyja vohniščy tušyć,
Sercy lodam abłityja łuščyć.
I svaje i čužyja vyciahvaje zvadaj,
Žyły biełyja čornym patrebam,
Kab zamiesta usich i ŭsiaho ŭ śvietahladu
Być usim – i ziamloju, i niebam.
Kab spustošyć, abnietryć trupjom čałavieka,
Dać papas na mahilnym papasie,
I tak cheŭraju budučych, byŭšych adviekaŭ
Raśćviści, rastapicca ŭ biasčaśsi.
Hetkaj rdzieje dušoj čaraŭnik-ślepavodnik,
Što synoŭ navučaŭ troch kałiści,
A za im sučyć śledam, cianiujučy, zvodnik
I hajdaje zialonaje łiście.
Šapacić toje łiście zasnuŭšym palanam, –
Čuje nočka hłuchaja, niamaja:
Kožny kraj, što dačesna zaviecca zabranym,
Hetkich kazak zabytych šmat znaje.
1912
|
|
